فرش‌های شکارگاه به‌دلیل زیبایی بصری، نقوش تاریخی، و کیفیت بالای بافت، به‌عنوان یکی از ارزشمندترین و محبوب‌ترین فرش‌های ایرانی در میان علاقه‌مندان و کلکسیونرها شناخته می‌شوند. خرید و نگهداری از این نوع فرش نیازمند آگاهی از جزئیات فنی، هنری و نحوه محافظت از آن است. در ادامه، راهنمایی جامع برای خرید و نگهداری از فرش‌های شکارگاه ارائه می‌شود.

۱. نکات کلیدی در خرید فرش شکارگاه

الف) شناخت ویژگی‌های اصلی فرش شکارگاه

قبل از خرید، لازم است با ویژگی‌های اصلی این نوع فرش آشنا شوید تا بتوانید اصل بودن و ارزش آن را تشخیص دهید.

• نقوش شکارگاه: فرش‌های شکارگاه با تصاویر شکارچیان، حیوانات، طبیعت، و صحنه‌های شکار تزئین شده‌اند. نقوش متنوع حیوانات مانند اسب، آهو، شیر و شکارچیان اسب‌سوار از جمله عناصر اصلی طرح هستند. جزئیات دقیق و ظرافت در نقوش یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های کیفیت است.

• جنس الیاف: فرش‌های شکارگاه اغلب با پشم مرغوب یا ابریشم طبیعی بافته می‌شوند. فرش‌های ابریشمی معمولاً براق‌تر و نرم‌تر از فرش‌های پشمی هستند و ارزش بالاتری دارند. پیش از خرید، با لمس الیاف و بررسی ظاهری، از کیفیت مواد اولیه اطمینان حاصل کنید.

• گره‌های متراکم و بافت ظریف: فرش شکارگاه به دلیل جزئیات زیاد، دارای گره‌های ریز و متراکم است. تعداد گره‌ها در هر اینچ مربع (Knot per square inch - KPSI) نشان‌دهنده کیفیت فرش است. هرچه تعداد گره‌ها بیشتر باشد، طرح‌ها دقیق‌تر و ظریف‌تر خواهند بود.

ب) بررسی اصالت و کیفیت فرش

تشخیص فرش شکارگاه اصل نیاز به دقت و تجربه دارد. به نکات زیر توجه کنید:

• رنگ‌های طبیعی: رنگ‌های به کار رفته در فرش شکارگاه معمولاً از منابع طبیعی استخراج شده‌اند. این رنگ‌ها دارای شفافیت و عمق خاصی هستند و با گذشت زمان زیبایی خود را از دست نمی‌دهند. از طریق بوی فرش یا مشاهده تغییرات تدریجی رنگ در پشت فرش می‌توان به اصالت رنگ‌ها پی برد.

• پشت فرش: کیفیت فرش از پشت آن نیز قابل بررسی است. در فرش‌های شکارگاه اصل، نقوش و جزئیات پشت فرش واضح و دقیق هستند. بررسی پشت فرش می‌تواند نشان‌دهنده تعداد گره‌ها و دقت در بافت باشد.

• محل تولید: فرش‌های شکارگاه از مناطق مختلفی مانند اصفهان، تبریز، و کاشان تولید می‌شوند. هر یک از این مناطق دارای سبک و روش‌های بافت خاصی هستند. فرش‌های اصفهان به دلیل استفاده از ابریشم بیشتر و طرح‌های پیچیده، اغلب ارزشمندتر هستند.

ج) انتخاب فرش براساس سلیقه و نیاز

کلکسیونرها و علاقه‌مندان باید فرش شکارگاه را براساس نیاز و سلیقه خود انتخاب کنند:

• اندازه فرش: فرش‌های شکارگاه در اندازه‌های مختلف از قالیچه‌های کوچک تا فرش‌های بزرگ بافته می‌شوند. اندازه مناسب براساس مکانی که قرار است فرش در آن استفاده شود انتخاب می‌شود.

• سبک و رنگ‌ها: فرش‌های شکارگاه دارای طیف وسیعی از رنگ‌ها هستند. اگر فرش برای استفاده در خانه انتخاب می‌شود، بهتر است رنگ‌ها و طرح‌ها با دکوراسیون هماهنگ باشند.

۲. نکات مهم در نگهداری فرش شکارگاه

الف) محافظت از فرش در برابر نور و رطوبت

نور مستقیم خورشید و رطوبت می‌توانند به فرش آسیب بزنند:

• نور خورشید: قرار گرفتن طولانی‌مدت فرش در معرض نور مستقیم خورشید می‌تواند باعث کم‌رنگ شدن و کاهش کیفیت رنگ‌های طبیعی فرش شود. بهتر است فرش در محیطی دور از نور مستقیم قرار گیرد یا از پرده‌های ضخیم استفاده شود.

• رطوبت: فرش‌های شکارگاه به‌ویژه آن‌هایی که از پشم ساخته شده‌اند، در برابر رطوبت حساس هستند. رطوبت می‌تواند باعث ایجاد کپک و بوی نامطبوع شود. از قرار دادن فرش در محیط‌های مرطوب یا نزدیک به منابع آب مانند حمام خودداری کنید.

ب) نظافت و شستشوی فرش

نظافت منظم و اصولی فرش‌های شکارگاه می‌تواند به حفظ زیبایی و دوام آن کمک کند:

• جاروبرقی منظم: استفاده از جاروبرقی با قدرت ملایم به‌صورت منظم باعث می‌شود که گرد و غبار از الیاف فرش خارج شود و مانع از تجمع خاک شود. دقت کنید که از برس‌های خشن استفاده نکنید تا به بافت ظریف فرش آسیب نرسد.

• شستشوی حرفه‌ای: اگر نیاز به شستشو بود، بهتر است فرش شکارگاه را به دست متخصصین و قالیشویی‌های معتبر بسپارید. استفاده از مواد شیمیایی نامناسب یا روش‌های غیر اصولی شستشو می‌تواند به رنگ و بافت فرش آسیب برساند.

ج) جلوگیری از سایش و آسیب فیزیکی

فرش‌های شکارگاه به دلیل ارزش و ظرافت خود باید با دقت از آسیب‌های فیزیکی محافظت شوند:

• استفاده از پد محافظ زیر فرش: برای جلوگیری از سایش فرش با زمین و افزایش عمر آن، استفاده از پدهای محافظ زیر فرش توصیه می‌شود. این پدها همچنین مانع لغزش فرش بر روی سطح صاف می‌شوند.

• چرخاندن فرش: برای جلوگیری از سایش بیش از حد یک قسمت فرش، بهتر است هر چند ماه یک‌بار فرش را بچرخانید تا قسمت‌های مختلف آن به یک اندازه در معرض فشار و سایش قرار گیرند.

• اجتناب از اجسام سنگین: قرار دادن مبلمان سنگین یا وسایل تیز روی فرش می‌تواند به بافت آن آسیب برساند. بهتر است از زیر پایه‌های مبلمان پدهای نرم استفاده شود.

د) ترمیم و بازسازی فرش شکارگاه

اگر فرش شما دچار آسیب شد، لازم است به‌موقع آن را ترمیم کنید تا از آسیب بیشتر جلوگیری شود:

• ترمیم بخش‌های آسیب‌دیده: اگر قسمتی از فرش شکارگاه شما پاره یا ساییده شد، فوراً به یک متخصص ترمیم فرش مراجعه کنید. ترمیم به‌موقع می‌تواند مانع از گسترش آسیب و کاهش ارزش فرش شود.

• بازسازی رنگ‌ها: در برخی موارد، رنگ‌های فرش ممکن است به‌مرور زمان کم‌رنگ شوند. برخی متخصصان می‌توانند با استفاده از تکنیک‌های خاص، رنگ‌های طبیعی فرش را بازسازی کنند و به آن جلوه‌ای تازه ببخشند.

۳. نکات مهم برای کلکسیونرها

کلکسیونرها معمولاً به دنبال فرش‌های باارزش و قدیمی‌تر هستند که نیازمند توجه به جزئیات بیشتری است:

• مستندسازی خرید: در زمان خرید فرش شکارگاه قدیمی یا خاص، حتماً مدارک اصالت، سن و محل بافت فرش را دریافت کنید. این مستندات در آینده برای افزایش ارزش فرش و همچنین در زمان فروش بسیار مهم هستند.

• محافظت در برابر حشرات: فرش‌های قدیمی به‌ویژه فرش‌های پشمی مستعد حمله حشرات مانند بید هستند. استفاده از مواد ضدبید و نگهداری فرش در محیط خشک و دور از رطوبت به جلوگیری از این مشکل کمک می‌کند.

• بسته‌بندی و نگهداری فرش‌های ذخیره‌شده: اگر قصد دارید فرش شکارگاه خود را برای مدتی نگهداری کنید، آن را به‌درستی بسته‌بندی کنید. فرش باید خشک و تمیز باشد و در مکانی خشک و دور از نور نگهداری شود. از قرار دادن فرش در فضاهای محدود مانند کمدهای نمناک خودداری کنید.

نتیجه‌گیری

خرید و نگهداری از فرش‌های شکارگاه نیاز به آگاهی و دقت دارد. این فرش‌ها به‌دلیل نقوش زیبا، مواد اولیه باکیفیت و هنر دست بافندگان، از ارزش بالایی برخوردارند. با رعایت نکات مطرح‌شده در خرید و نگهداری این فرش‌ها، می‌توانید از زیبایی و ماندگاری آن‌ها لذت ببرید و همچنین ارزش کلکسیونی آن‌ها را حفظ کنید.